ئەلفرید نوبلی

چێرۆکا ئەلفرید نوبلی گەشتەکا باڵکێشە ژ داهێنانان و هزرێ و گهورینێ . ژدایکبوویە لسەردەمێ شۆرەشا پێشەسازی و ڤەدیتنا زانستی ، بابێ نوبلی کاریگەری لێ کرییە کو مەرەق هەبیت د هەندەسێ و داهێنانێ دا لدەمێ ئەو گەنج کو رێک بو هاتیە خۆشکرن وەکو پێشڕەو .

داهێنانا نوبلی یا دینامیتی رویدانەکا گرنگ بوو د مێژوویێ دا . رێکەکا سلامەتتر و چاڤدێریکرن بو بکارئینانا تەقەمەنیان ، بوویە ئەگەرێ پێشڤەچوونا رێکان بشێوەکێ مەزن د ئاڤاکرنێ و مینان . هەرچەوابیت ، نوبلی گەلەک هەست ب نەخۆشیێ کر دەمێ زیانێن دینامیتی دیتی ژلایێ بکارئینانا وێ د شەراندا .

دەمێ خەلکێ ئەو گونەهبارکری و دگوتنێ "بازرگانێ مرنێ" ، ژبەر دروستکرنا دینامیتی بشێوەکێ کویر کارتێکرن لوی کر . هاندان هاتییە کرن د وی دەمی دا ب تێهزرینێ و گەهشتییە وێ بریارا خۆ بو دامەزراندنا خەلاتێن نوبل . برێکا ڤان خەلاتان نوبل بزاڤێ دکەت بو دووبارە پێناسەکرنا میراتێ خۆ ، دگەل گرنگیدانێ لسەر زانینا مروڤی و بلندکرنا ئاشتیێ .

خەلاتێن نوبل ، کو هاتبوو دروستکرن ب وەسیەتا وی ل سالا ١٨٩٥ ، دیاریێن نوبلی یێن هەردەمن بو مروڤایەتیێ . ئەو ئاهەنگ و رێزگرتنێ لوان دگرن یێن مەزنترین خزمەت گەهاندین مروڤایەتیێ د بوارێن وەکی فیزیایێ ، کێمیایێ ، پزیشکی ، ئەدەب ، و ئاشتی . ئەڤ خەلاتە بووینە هەڤرامان ب سەرکەفتنێ و دهێنە دانان وەک بلندترین ناسناڤ د بوارێن خۆ یێن تایبەتدا .

گهورینا ئەلفرێد نوبلی ژ داهێنەرێ تەقەمەنیێن بهێز بو خێرخوازەکێ مروڤایەتیێ ئالۆزییا کەسایەتییا وی نیشانددەت و کویراتییا حەزا وی بو دانا پوزەتیڤێ بو جیهانێ . میراتێ وی بەردەوام دبیت ، بەرجەستکری د خەلاتێن نوبل دا ، بو ئیلهاما گۆپیتکا دەستکەفتیێن مروڤی و دانپێدانکرنا وێ . ژیانا نوبلی بیرا مە دئینت کو کار و هەلبژارتنێن مە دشێن میراتەکێ پێکبینت کو گەلەک دەرڤەی سەردەمێ مە دەنگڤەدەت.